Obowiązki podmiotów komunalnych. Elektromobilność
- 22.07.2025
- Nowydostawczy.pl
Czy firmy komunalne muszą wymienić flotę samochodów na zeroemisyjną? Rozwiewamy watpliwości
Nowelizacja ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, nakładającej obowiązek wymiany floty samochodów komunalnych, wprowadziła szereg istotnych zmian. Dowiedz się, co zmieniło się od 1 stycznia 2025 roku i kto jest zobowiązany do inwestycji w pojazdy niskoemisyjne oraz pojazdy zeroemisyjne.
Ustawa o elektromobilności
Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych, uchwalona 11 stycznia 2018 r., jest podstawą prawną dla rozwoju elektromobilności w gminach i całej Polsce. Jej celem jest ograniczenie emisji zanieczyszczeń z transportu drogowego i rozwój flot wykorzystujących napęd elektryczny, wodorowy lub gaz ziemny (w tym biometan). Kluczowy jest tu art. 68 ustawy o elektromobilności, który określa obowiązkowy, procentowy udział pojazdów zeroemisyjnych w flotach komunalnych i administracyjnych.
Ustawa była wielokrotnie nowelizowana – ostatnia zmiana została uchwalona 21 listopada 2024 roku i weszła w życie 1 stycznia 2025 roku, zmieniając zasady realizacji zielonych zamówień publicznych oraz obowiązku zakupu pojazdów zeroemisyjnych.
Kogo dotyczy obowiązek wymiany floty komunalnej?
Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych obowiązuje:
- jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty i miasta oraz ich spółki),
- instytucje publiczne,
- operatorów transportu publicznego.
Jakie pojazdy obejmuje ustawa o elektromobilności?
Przepisy zawarte w ustawie obejmują samochody komunalne, czyli wszystkie pojazdy, maszyny i urządzenia, których formalnym właścicielem są jednostki samorządu terytorialnego – gminy, powiaty i miasta, lub ich spółki. Służą one do realizacji zadań związanych z utrzymaniem i obsługą przestrzeni publicznej oraz świadczeniem usług dla mieszkańców. Wszystkie z nich utrzymywane są z budżetu publicznego. Z tego względu do pojazdów komunalnych zaliczamy m.in.: śmieciarki, odśnieżarki, autobusy komunikacji miejskiej, pojazdy służb porządkowych i technicznych (np. pogotowie wodociągowe) czy samochody dostawcze i specjalistyczne, które służą np. do naprawy infrastruktury czy utrzymania zieleni miejskiej. Niemniej, częściej zdarza się, że samorządy rezygnują z własnych pojazdów - głównie w sektorze komunalnym, zlecając obsługę firmą zewnętrznym.
Jakie są nowe przepisy dotyczące floty komunalnej?
Nowe przepisy mają na celu dostosowanie wymagań do realnych możliwości samorządów, które miały trudności w spełnianiu restrykcyjnych norm z 2018 roku. Według resortu, tylko 10% samorządów było w stanie osiągnąć wymagany udział pojazdów ekologicznych w swoich flotach pojazdów komunalnych.
Od 2026 roku miasta powyżej 100 tys. mieszkańców będą musiały zaopatrzyć swoją flotę wyłącznie w autobusy zeroemisyjne – elektryczne lub napędzane wodorem. Co ważne, w nowelizacji znalazł się również zapis o obowiązku wprowadzenia Stref Czystego Transportu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców, w których przekroczona została dopuszczalna norma emisji dwutlenku azotu. Obszar obowiązywania SCT ma być ustalany przez władze miasta.
Zobacz również: Ranking: Samochody dostawcze przyjazne środowisku. Napędy alternatywne
Zmianie uległa sytuacja miast z liczbą mieszkańców powyżej 50 tys. Zredukowano dotychczasowy 30-procentowy udział pojazdów zeroemisyjnych we flocie pojazdów komunalnych do 22 procent. Zniesiony został również obowiązek wykonywania zadań publicznych z użyciem pojazdów elektrycznych lub napędzanych gazem ziemnym. W przypadku transportu publicznego, miasta powyżej 50 tys. mieszkańców będą zobowiązane do wykorzystywania zero- i niskoemisyjnych autobusów, jednak bez minimalnego progu udziału w całościowej flocie.
Zgodnie z nowelizacją Ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, gminy poniżej 50 tys. mieszkańców zostały zwolnione z obowiązku wykonywania zadań samorządów z użyciem zero- lub niskoemisyjnej floty pojazdów komunalnych (z dotychczasowego 10-procentowego udziału). Zniesiony został również system raportowania kosztów i korzyści wynikających z wykorzystania ekologicznych środków transportu publicznego.
W przypadku administracji centralnej, od 2026 roku naczelne i centralne organy administracji państwowej będą musiały posiadać co najmniej 22 proc. zero- i niskoemisyjnych pojazdów w swojej flocie. Z obowiązku zostało wyłączone Ministerstwo Obrony Narodowej.
Zielone zamówienia publiczne – zmiany w raportowaniu
Nowelizacja uprościła również system sprawozdania – wieloarkuszowe dokumenty zostały zastąpione jednolitym formularzem sprawozdawczym. W nim znajduje się arkusz “Pojazdy samochodowe” – obowiązkowy dla wszystkich jednostek administracji rządowej oraz samorządów w miastach powyżej 50 tys. mieszkańców oraz arkusz “Autobusy” – dla gmin o liczebności mieszkańców powyżej 50 tys.
Kiedy wchodzi w życie obowiązek wymiany floty?
Obowiązek wymiany floty komunalnej obowiązuje od 1 stycznia 2025 r.. Samorządy mają 16 lat na pełne dostosowanie się do nowych zasad. Miasta powyżej 100 tys. mieszkańców już od 2026 roku będą zobligowane do wdrożenia zielonych zamówień publicznych z zakupem wyłącznie autobusów bezemisyjnych.
Jak informuje Wiceminister Klimatu i Środowiska Krzysztof Bolesta, samorządy już teraz wymieniają flotę transportu publicznego na ekologiczny w tempie 450 autobusów rocznie. Koszt takiej wymiany to około 900 milionów złotych rocznie, jednak jak podają przedstawiciele rządu – będą starać się o uzyskanie na ten cel kolejnych, unijnych środków.
Czy firmy komunalne mają obowiązek wymiany floty?
Firmy zewnętrzne (komunalne), które biorą udział w przetargu na realizację zadań publicznych (np. transport masowy, wywóz śmieci), nie mają prawnie obowiązku wymiany floty na pojazdy zeroemisyjne. Obowiązek uwzględnienia obecnych przepisów w warunkach przetargu należy do samorządu. Jeśli w warunkach przetargu nie znajdzie się zapis o procentowym udziale pojazdów nisko- i zeroemisyjnych, ewentualna odpowiedzialność za niezastosowanie się do obowiązującej Ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych ponosi gmina, a nie firma komunalna. Sytuacja ta dotyczy wyłącznie miast powyżej 50 tys. i 100 tys. mieszkańców.
Warto również podkreślić, że gminy do 50 tys. mieszkańców lub wykonawcy zadań publicznych zostali zwolnieni z obowiązku realizowania zadań z użyciem pojazdów elektrycznych lub napędzanych gazem ziemnym. Oznacza to również, że jeżeli flota pojazdów komunalnych należąca do gminy już teraz spełnia wymagany, 22-procentowy udział pojazdów nisko- i zeroemisyjnych, to firma zewnętrzna nie ma obowiązku posiadania we własnej flocie ekologicznych pojazdów – chyba, że warunki umowy przetargowej stanowią inaczej.
W przypadku zlecenia świadczenia usług transportowych, samorząd ma obowiązek uwzględnić w warunkach przetargu minimalny udział floty zeroemisyjnej w realizacji zadania. Przykładem tego rozwiązania jest prywatny przewoźnik Mobilis, realizujący usługi transportu publicznego w Krakowie. Zgodnie z umową przetargową zawartą z Zarządem Transportu Publicznego w 2023 roku, co najmniej 8 spośród 27 linii obsługiwanych przez firmę musi być realizowanych przy użyciu autobusów nisko- lub zeroemisyjnych.
Co to jest fleet mixing?
Fleet mixing to strategia, która zdecydowanie może pomóc samorządom w spełnieniu określonych progów. Zakłada ona elastyczne podejście do miksu flotowego, który pozwala na łączenie różnych rodzajów napędu w celu spełnienia wymagań procentowych. Dzięki temu samorządy mogą stopniowo wymieniać swoją flotę, nie narażając się na gigantyczne wydatki. Mogą one również samodzielnie zdecydować, które pojazdy zostaną wymienione w pierwszej kolejności – np. samochody dostawcze, które są zdecydowanie tańsze niż śmieciarka elektryczna (około 2-3 miliona złotych).
Nowe przepisy dotyczące floty komunalnej to krok w stronę bardziej realistycznej i możliwej do wdrożenia elektromobilności w gminach, przy zachowaniu jednoczesnej troski o środowisko i zdrowie mieszkańców miast.